ΠΑΡΑΒΙΑΣΗ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ

Είναι πολλές οι φορές που μία οικογενειακή διαφορά, όπως ένα διαζύγιο ή μία αντιδικία για την επιμέλεια και τη διατροφή ανήλικου τέκνου, φτάνει να απασχολεί τα ποινικά δικαστήριο. Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση με την οποία έρχεται αντιμέτωπος ένας δικηγόρος είναι η μη καταβολή διατροφής, η οποία συνιστά ποινικό αδίκημα που τιμωρείται με ποινή φυλάκισης. Σύμφωνα με το άρθρο 358 του Ποινικού Κώδικα «Όποιος κακόβουλα παραβιάζει την υποχρέωση διατροφής που την επιβάλει σε αυτόν ο νόμος και έχει αναγνωριστεί, έστω προσωρινά, με εκτελεστό τίτλο, με τρόπο τέτοιο ώστε ο δικαιούχος να υποστεί στερήσεις ή να αναγκαστεί να δεχτεί την βοήθεια άλλων, τιμωρείται με φυλάκιση έως ένα (1) έτος ή χρηματική ποινή».

Δράστης του εγκλήματος είναι το πρόσωπο το οποίο έχει την υποχρέωση για καταβολή διατροφής, όπως αναλύεται στο ως άνω άρθρο. Υλικό αντικείμενο του εγκλήματος είναι εκείνος υπέρ του οποίου αναγνωρίσθηκε η υποχρέωση διατροφής, δηλαδή οι δικαιούχοι της διατροφής και συνεπώς, αν αυτοί είναι περισσότεροι, παθόντες είναι όλοι, με αποτέλεσμα να υφίσταται συρροή. Τα εννοιολογικά στοιχεία του αδικήματος είναι: α) η παραβίαση υποχρέωσης για διατροφή, β) η υποχρέωση να επιβάλλεται από το νόμο, γ) η υποχρέωση να έχει αναγνωρισθεί έστω προσωρινά με εκτελεστό τίτλο και δ) ο δικαιούχος να έχει υποστεί στερήσεις ή να αναγκαστεί να δεχτεί βοήθεια άλλων.

α) Η παραβίαση συντρέχει όταν ο υπόχρεος είτε δεν καταβάλλει καθόλου τη διατροφή που οφείλει ή καταβάλλει μέρος μόνο της οφειλόμενης διατροφής. Συνίσταται στην παροχή των αναγκαίων για τη συντήρηση του ατόμου και καλύπτει τόσο την τροφή, την ένδυση, την κατοικία, τη θέρμανση όσο και την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, τον παραθερισμό και την ψυχαγωγία. Επιπρόσθετο αλλά ουσιώδες στοιχείο είναι αυτή παραβίαση να γίνεται κακόβουλα, δηλαδή ο δράστης να έχει κίνητρο για την τέλεση της παραβίασης. Κακόβουλη είναι η παράλειψη όταν γίνεται από κακεντρέχεια και κακή θέληση ή από λόγους εκδίκησης και δεν αποτελεί κακοβουλία η οικονομική αδυναμία ή άλλος λόγος ανεξάρτητος της θέλησης του δράστη. Για να συντρέχει η κακόβουλη παραβίαση θα πρέπει ο υπόχρεος να είχε την οικονομική δυνατότητα να καταβάλει τη διατροφή. Πρόκειται για μία πολύ ουσιαστική προϋπόθεση, η οποία τις περισσότερες φορές θα καθορίσει την απαλλαγή ή την καταδίκη του φερόμενου δράστη και γι’ αυτό απαιτείται προσεκτικός χειρισμός από έναν έμπειρο δικηγόρο ποινικολόγο.

β) Η υποχρέωση διατροφής πρέπει να επιβάλλεται από το νόμο, συνεπώς δεν συνιστά αξιόποινη πράξη η παραβίαση υποχρέωσης διατροφής που πηγάζει από άλλη αιτία λ.χ. σύμβαση, διαθήκη ή αδικοπραξία. Η διάταξη του άρθρου 358 του ΠΚ εφαρμόζεται όσον αφορά τη διατροφή των συζύγων είτε ο υπόχρεος είναι άντρας είτε είναι γυναίκα και επομένως, ακόμα και η γυναίκα, αν υποχρεωθεί να καταβάλει διατροφή στον άνδρα, σε περίπτωση μη καταβολής της, μπορεί να τιμωρηθεί με βάση το άρθρο 358 ΠΚ.

γ) Η υποχρέωση θα πρέπει να έχει αναγνωριστεί, έστω προσωρινά, με εκτελεστό τίτλο. Τέτοιος είναι δικαστική απόφαση ή συμφωνία που έχει επικυρώσει συμβολαιογράφος κατά το άρθρο 1441 ΑΚ ή πρακτικό συμβιβασμού που επικυρώθηκε στο δικαστήριο. Προσωρινά μπορεί να αναγνωριστεί η υποχρέωση διατροφής με απόφαση ασφαλιστικών μέτρων. Η απόφαση του δικαστηρίου που αναγνωρίζει την υποχρέωση διατροφής θα πρέπει να είναι εκτελεστή και ισχυρή και αποτελεί δεδικασμένο για τον ποινικό δικαστή.

δ) Τελευταία προϋπόθεση για τη στοιχειοθέτηση του αδικήματος είναι εξαιτίας της παραβίασης ο δικαιούχος να έχει υποστεί στέρηση ή να αναγκαστεί να δεχτεί βοήθεια άλλων. Στέρηση είναι η μη ικανοποίηση βιοτικών αναγκών του δικαιούχου που μπορούν να χαρακτηριστούν βασικές για αυτόν, σύμφωνα με τον αναγνωρισμένο στην απόφαση του πολιτικού δικαστηρίου τρόπο ζωής του. Επίσης, ως βοήθεια νοείται η χρηματική και η δυνάμενη να αποτιμηθεί χρηματικώς υλική συνδρομή, που παρέχεται από τρίτους, χωρίς κάποια νομική υποχρέωση προς τον δικαιούχο της διατροφής για την κάλυψη των βιοτικών αναγκών του.

Χρόνος τέλεσης του εγκλήματος είναι το χρονικό διάστημα από την πρώτη παραβίαση της υποχρέωσης διατροφής μέχρι την καταβολή εκείνου έστω του μέρους που μπορεί να αντιμετωπίσει τις στερήσεις τις οποίες υφίσταται το θύμα. Αυτό το στοιχείο καθιστά το έγκλημα διαρκές, γεγονός που συνεπάγεται ότι στο διάστημα κατά το οποίο είναι «ενεργή» η προσβολή και η οφειλόμενη διατροφή δεν καταβάλλεται, ο δράστης του εγκλήματος μπορεί να συλληφθεί και να δικαστεί με τη διαδικασία του αυτοφώρου, με την οποία είναι εξοικειωμένος μόνο ένας δικηγόρος ποινικολόγος.

Δυστυχώς, πρόκειται για συχνό φαινόμενο και πολλοί έρχονται καθημερινά αντιμέτωποι με τις συνέπειες αυτού είτε από την πλευρά του δράστη είτε από την πλευρά του θύματος. Οι εξειδικευμένες γνώσεις των δικηγόρων του γραφείου μας μπορούν να παρέχουν λύσεις σε τέτοιους είδους υποθέσεις. Ο δικηγόρος ποινικολόγος Παναγιώτης Οικονόμου, με πολυετή εμπειρία στον χώρο του οικογενειακού δικαίου τόσο στο αστικό όσο και στο ποινικό του σκέλος, είναι σε θέση να παρέχει κάθε είδους νομική υπηρεσία. Η συμβουλή ενός δικηγόρου κρίνεται απαραίτητη σε υποθέσεις παραβίασης δικαστικής απόφασης, καθώς επισύρουν ποινές στερητικές της ελευθερίας.